Moldova tərəvəz və meyvələri supermarketlərdə nadir hallarda tapılsa da, bazarda hələ də mövcuddur. Foto: moldova.travel
Mövsümün qızğın vaxtında Moldova mağaza və bazarlarının rəflərində çoxlu meyvə-tərəvəz var. Biz nəsillər boyu müxtəlif tərəvəzlər yeməyə və desert üçün meyvə yeməyə öyrəşmişik. Bunun üçün ölkədə o qədər məhsul yetişdirilir. Yalnız indi onu nadir hallarda mağazalarda, hətta mövsümdə görürsən. Böyük supermarketlər şəbəkəsinin əməkdaşı KP-yə yerli və xarici tərəvəz və meyvələrin alınıb-satılmasının sirlərini danışıb.
Başa düşürük ki, indi “ucuz” sözü küfr kimi səslənir, lakin buna baxmayaraq, supermarketlə bazarın qiymətlərini müqayisə edəndə yerli istehsalçılarla əlaqə saxlamaqdansa, okeanın o tayından Argentinadan şüyüd gətirməyin daha qənaətcil olduğu aydın görünür.
Xeyr, supermarketlər moldovalı fermerlərə qarşı deyil. Sadəcə olaraq, Moldova kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçıları müqavilədə nəzərdə tutulan bütün şərtləri yerinə yetirərək məhsullarını xaricə aparmağa üstünlük verirlər. Moldovada bunu etməyə hazır deyillər.
Moldova bölgələrindən olan fermerlərdən götürməkdənsə, xaricdən hətta kök və ya avokado gətirmək eyni dərəcədə rahatdır. Yerli əhali ilə tez-tez problemlər olur. Məsələn, Moldovalı aruqula istehsalçısına qarşı dəfələrlə iddialarımız olub. Təchizatçı, olduqca həyasızcasına, çəki artırmaq üçün yarpaqları deyil, çılpaq, kobud gövdələri göyərti paketinə qoyur. Alıcılar bizimlə mübahisə edir, biz təchizatçıya bir neçə dəfə xəbərdarlıq etdik və sonra italyan arugulasının alışını artırmaq qərarına gəldik. Və qəribə də olsa, Moldovadan fərqli olaraq həmişə təzədir.
Supermarketlər tez xarab olan məhsulların satışından zərər çəkirlər. Tərəvəz və meyvələr görünüşünü itirdikdə rəflərdən yığışdırılmalıdır. Moldova istehsalçıları ya məhsullarını düzgün yığmaq və ya saxlamağı bilmirlər, lakin onlar daha tez xarab olurlar.
Amma xaricdən gətirilən tərəvəz və meyvələr gözəl, qablaşdırılmış və saxlanmağa tabedir. Xaricdə mallarla nə edildiyi adətən tədarükçülərin sirridir. Çirkli qutuda Moldova “qaymağı” ilə dolaşmaqdansa, bütöv və zədələnməmiş meyvələri seçməkdənsə, Yunanıstandan gətirilən bir qutu pomidor götürmək həmişə xoşdur.
İndi mövsümdə fürsət tapdılar - Moldova şaftalılarını gətirdilər, lakin onların zərif dərisi bizim üçün hər şeyi korladı. Meyvələr çox tez görünməyi dayandırdı. Alıcılar onları sıralayıb qutulara yuvarladılar. Bəli, Moldova şaftalıları daha şirin və dadlıdır, lakin satmaq çox çətindir. Ağacın altındakı kənddə moldovalı döyülmüş və ya bir az çürümüş şaftalı götürüb yeyəcək, supermarketdə isə eyni adam yalnız mükəmməl meyvə almaq istəyəcək.
Alıcılar təsərrüfat məhsullarını çox sevsələr də, meyvə və meyvələr qablaşdırılmaq əvəzinə qalaqlandığı zaman “ferma planı” adlanan yerdə daha yaxşı satılır.
90-cı illərdə belə bir lətifə var idi ki, indi də ölkəmizin meyvə-tərəvəz bazarındakı vəziyyəti təsvir edir.
İlk dəfə SSRİ-dən olan bir insan xaricdəki ərzaq mağazasına girir və soruşur:
- Və ilk çiyələkləri nə vaxt alırsınız?
Ona cavab verirlər:
- Səhər 6-da.
Həmin an SSRİ-də yaşayanların hamısı ucadan gülürdülər, çünki çiyələk bütün il boyu mağazalarda hər gün səhər tezgahında ola bilməz. Çiyələk yazın sonu və yazın əvvəlində qısa bir mövsümə malikdir. Yedi, dövr.
Ancaq düzgün pərakəndə satış qursanız, çiyələkləri Moldova supermarketlərinin rəflərində hətta mövsümdən kənarda da tapmaq olar, lakin necə deyərlər, dəmir körpünün qiymətinə.
Belə ki, mağazaların tərəvəz və meyvələri idxal etməyə üstünlük verməsinin digər səbəbi onların tədarükdəki ardıcıllığıdır. Moldova, əlbəttə ki, indi yoxsullaşır, amma yenə də 200 qramlıq bir qutu giləmeyvə üçün 300 ley və daha çox ödəməyə hazır olan çiyələk həvəskarları var.
Tərəvəz və meyvələrin idxalçısının tükənməz mal mənbəyi var, məsələn, karantin və ya hərbi əməliyyatlar zamanı olduğu kimi fors-major hallar istisna olmaqla, lakin bu, tədarükə o qədər də təsir etmədi.
Ümumiyyətlə, supermarketlər həm pərakəndə satıcılar, həm də müştərilər üçün gəlirli bir iş qurmağa çalışırlar və burada heç bir sui-qəsd yoxdur.